به گزارش خبر یار ، درست است که حزب و حزب‌گرایی در ایران جایگاه حقیقی خود را نیافته اما همچنان احزاب کشور تلاش می‌کنند تا جایگاه خود را به دست آورند و در این میان احزابی که قدمت و جایگاه مردمی بیشتری دارند تأثیر بیشتری را در سپهر سیاسی کشور خواهند گذاشت؛ البته در یک نگاه کلی احزاب در ایران به طور فصلی کار می‌کنند و کمتر شاهد فعالیت جدی آنها خارج از زمان انتخابات هستیم که این خود در فضایی جداگانه جای بحث و بررسی دارد اما نگاه به کارنامه احزاب در سال گذشته می‌تواند بیانگر فعالیت و عملکرد احزاب باشد با توجه به وقایع و حوادث سال ۱۴۰۳ می‌توان گفت خارج از فصل انتخابات با مشارکت قابل توجه اکثر احزاب سیاسی برگزار شد و این نمونه خوبی برای فعالیت جدی در زمان پیش‌بینی نشده و خارج از تقویم انتخابات بود.
در سال ۱۴۰۳، احزاب و گروه‌های سیاسی ایران تحولات قابل‌توجهی را تجربه کردند که تأثیرات مهمی بر فضای سیاسی کشور گذاشت. در این سال، مهمترین اخبار احزاب به شکل‌های مختلفی نمود پیدا کرد. در یک نگاه باید گفت که احزاب و گروه‌های سیاسی ایران در سالی که گذشت تحولات قابل‌توجهی را تجربه کردند که تأثیرات مهمی بر فضای سیاسی کشور گذاشت و به خوبی در بزنگاه‌های مهم سرنوشت کشور به خوبی رقم خورد. شاید رقابت‌های انتخاباتی به نوعی فینال فعالیت‌های دوره‌ای احزاب به حساب آید اما قطعاً که نباید فعالیت آنها محدود به این رویدادهای مهم سیاسی شود چه بسا پذیرش مسئولیت کاندیداهای پیروز یکی از مهمترین وظایف و کارکردهای حزبی است. در کنار آنها فعالیت‌های منظم و توسعه حزب یکی از زیرساخت‌ها و اساسی‌ترین کارهای احزاب در طول دوران فعالیت آنهاست.
برگزاری کنگره تا کنشکری‌های به موقع
در سال ۱۴۰۳، چندین حزب بزرگ در ایران کنگره‌های خود را برگزار کردند که در این مراسم‌ها، به انتخاب اعضای جدید شوراهای مرکزی و اتخاذ تصمیمات راهبردی پرداخته شد. از جمله این احزاب در سطح ملی می‌توان به حزب مردم‌سالاری، حزب موتلفه اسلامی، حزب ندای ایرانیان، حزب اعتماد ملی، حزب کارگزاران سازندگی، حزب اتحاد ملت و حزب جمهوریت ایران اسلامی اشاره کرد. احزاب سیاسی در ایران طی سال ۱۴۰۳ با توجه به شرایط خاص کشور، از جمله مسائل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و دیپلماتیک، کنشگری‌های متعددی از خود نشان دادند. فعالیت‌های احزاب در این سال تحت تأثیر تحولات داخلی و بین‌المللی، نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری و همچنین تحولات پس از حادثه ناگوار سقوط هلی‌کوپتر و درگذشت رئیس‌جمهور سابق، آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، قرار داشت.
حمایت از محور مقاومت و محکومیت جنایات رژیم صهیونیستی، یکی از مهمترین محورهای کنشگری احزاب سیاسی ایران بود. در پی ترور فرماندهان ارشد مقاومت، از جمله شهید اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس، شهید هاشم صفی‌الدین، رئیس شورای اجرایی حزب‌الله لبنان، و شهید یحیی السنوار، رهبر جنبش حماس در غزه، بسیاری از احزاب سیاسی ایران به سرعت واکنش نشان داده و ضمن محکومیت این اقدامات، حمایت قاطع خود را از جبهه مقاومت اعلام کردند. علاوه بر بیانیه‌های حزبی، در سال ۱۴۰۳، چندین بیانیه مشترک از سوی ائتلاف‌های سیاسی صادر شد. جبهه اصولگرایان و جبهه اصلاحات ایران در اقدامی کم‌سابقه، با صدور بیانیه‌ای مشترک، بر حمایت از مقاومت فلسطین و لزوم تقویت توان دفاعی گروه‌های مقاومت تأکید کردند. همچنین در این بیانیه‌ها از دولت ایران خواسته شد که با افزایش تحرکات دیپلماتیک، زمینه تشکیل جبهه واحد اسلامی علیه اسرائیل را فراهم کند.
انتخابات و آزمون مشارکت سیاسی
نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۴، مهمترین محور کنشگری احزاب در سال ۱۴۰۳ بود. رضا طوسی تحلیلگر مسائل سیاسی و گفت‌وگو با خبر یار ، در رابطه با نقش احزاب در برگزاری انتخابات زود هنگام چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، بیان کرد: انتخابات اخیر با یک شوک همراه بود و سطح آمادگی سیاسی برای برگزاری انتخابات با توجه به بازه زمانی مقرر در قانون به طور کلی در عرصه سیاسی در سطح مورد انتظار نبود.
وی با اشاره به اینکه کارایی و گردش کار احزاب در سال‌های اخیر چندان چشمگیر نبوده است، ادامه داد: ساختارهای ایجاد شده حزبی کشور ما بیشتر تحت عنوان گروه‌های سیاسی فعال وجود دارند، اما در عین حال در این انتخابات نیاز به کارکرد احزاب و صورت‌بندی آنها به نمایش گذاشته شد.
احزاب پایِ‌کار انتخابات بودند
حسن بیادی، دبیرکل جمعیت آبادگران جوان ایران اسلامی در گفت‌وگو با خبر یار فعالیت احزاب در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری را مثبت ارزیابی کرد و افزود: اکثر احزاب فعال کشور تمام قد، پایِ‌کار انتخابات بودند و پیگیر فعالیت‌ها و فضای رقابتی پیش از برگزاری انتخابات بودند. با وجود جایگاه نامناسب و امکانات کم احزاب ایثارگرانه در انتخابات برای جلب مشارکت مردم تلاش کردند به احزاب در انتخابات ریاست جمهوری نمره ۲۰ می‌دهم.
تأکید بر تقویت احزاب و تشکل‌های سیاسی
سال ۱۴۰۳ شاهد تأکید مداوم بر تقویت احزاب و تشکل‌های سیاسی در ایران بود. در این سال، مقامات و تحلیلگران سیاسی به لزوم حمایت از احزاب و تقویت زیرساخت‌های آنها اشاره کردند. این نکته مورد تأکید قرار گرفت که ایران دارای بیش از ۱۰۰ حزب فعال است که برخی از آنها در سطح ملی و برخی دیگر در سطح استانی فعالیت می‌کنند. تقویت احزاب به‌عنوان یکی از ارکان دموکراسی، موضوعی است که همچنان در دستور کار مقامات قرار دارد.
انسجام احزاب پس از شهادت رئیس‌جمهور
حمیدرضا ترقی قائم مقام حزب موتلفه اسلامی در گفتگو با خبر یار پیرامون واکنش احزاب پس از شهادت آیت‌الله رئیسی گفت: شهادت آیت‌الله رئیسی موجب ایجاد همدلی و همبستگی میان احزاب شد. تمام احزاب کشور در این واقعه تلخ، با برگزاری مجالس بزرگداشت و ابراز همدردی، فاصله‌های موجود را کاهش دادند و این انسجام داخلی، زمینه تقویت نقش احزاب در عرصه سیاسی را فراهم کرد.
وی با اشاره به برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری که خارج از زمان پیش‌بینی‌شده برگزار شد، تصریح کرد: احزاب در این انتخابات حضور پررنگی داشتند و توانستند شور و نشاط ویژه‌ای را در فضای رقابت‌های انتخاباتی ایجاد کنند. این حضور مؤثر، باعث افزایش مشارکت مردمی شد و میزان مشارکت در برخی استان‌ها به بیش از ۷۰ درصد رسید. رقابت جدی میان جریان‌های سیاسی مختلف نیز بیانگر تحرک قابل توجه احزاب در جلب مشارکت مردمی بود.
ترقی با تأکید بر فرصت‌های پیش‌روی احزاب در سال ۱۴۰۴ بیان کرد: با توجه به جایگاهی که احزاب در انتخابات شوراها و مجلس به دست آورده‌اند، می‌توانند در انتخابات سال آینده نقش مؤثرتری در حکمرانی منطقه‌ای، استانی، شهری و حتی کشوری ایفا کنند. این شرایط، گامی جدید در جهت ایفای نقش اصلی احزاب به‌عنوان بازوان مردم‌سالاری در کشور خواهد بود.
لزوم اصلاح در تعداد و قدرت احزاب کشور
محمود واعظی قائم‌مقام حزب اعتدال و توسعه در گفتگو با خبر یار به ازدیاد احزاب در ایران و برخی احزاب فصلی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر، تعداد زیادی از احزاب فصلی در ایران تشکیلات گسترده و منسجم نداشته و فعالیت مستمر هم در طول سال ندارند.
واعظی بیان کرد: ضروری است برای تأثیرگذاری بیشتر، احزاب قوی گسترده و فعال با ادغام احزاب هم سو ایجاد شود. وجود حدود ۲۰۰ حزب تنها به سردرگمی و عدم اعتنا و پذیرش مردم می‌انجامد. باید احزاب، با هویت مشخص و سیاست‌های روشن، در انتخابات و عرصه‌های سیاسی حاضر شوند تا مردم از میان آنها با طیب خاطر انتخاب کنند.
چالش‌های نهادینه شدن احزاب در ایران
اسدالله بادامچیان، رئیس شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی و رئیس مجمع عمومی دوره هفتم خانه احزاب در گفتگو با خبر یار ، با اشاره به عملکرد احزاب در سال ۱۴۰۳ اظهار کرد: بیش از یکصد حزب در ایران، اعم از بزرگ، کوچک، ملی و استانی، در طول سال گذشته فعالیت داشته‌اند. این احزاب در سطوح مختلفی عمل کرده‌اند؛ برخی فعال، برخی نیمه‌فعال و برخی کاملاً فعال بودند.
رئیس شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی با بیان اینکه حزب در ایران هنوز به شکل یک نهاد فراگیر درنیامده است، تأکید کرد: برخلاف نظام‌های کمونیستی یا دیکتاتوری که تک‌حزبی هستند، در ایران فرهنگ متفاوتی وجود دارد. در ایران، احزاب طبق اصل قانون اساسی فعال هستند، اما حاکمیت حزبی وجود ندارد.
بادامچیان با اشاره به وظایف احزاب در سال ۱۴۰۴ اظهار کرد: کشور در دوران گام دوم انقلاب قرار دارد و رهبر معظم انقلاب سه محور اصلی را برای این دوره تعیین کرده‌اند؛ تمدن نوین اسلامی، جامعه نمونه اسلامی و دولت کریمه اسلامی. احزاب باید در این سه محور به طور جدی فعالیت کنند، چرا که سیاست در کشور ما هنوز با تفکرات غربی و شرقی مخلوط است و احزاب باید برای شکل دادن به جامعه‌ای اسلامی و مردمی تلاش کنند.
در مجموع، احزاب ایران در سال ۱۴۰۳ تحولات متعددی را تجربه کردند که شامل برگزاری کنگره‌ها، تغییرات در رهبری، مشارکت در انتخابات و تأکید بر تقویت تشکل‌های سیاسی بود. این تحولات باعث شد که فضای سیاسی کشور به سمت نوسازی و تغییرات مثبت در سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی پیش برود. این روند همچنان ادامه خواهد داشت و احتمالاً در سال‌های آینده تأثیرات آن بر روی سیاست‌گذاری‌های کشور بیشتر خواهد شد.
اكرم سادات حسيني شبستري
