مرضیه اکبرزاده استاد دانشگاه، پژوهشگر رسانه و عضو مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه در گفتگو با خبر یار بیان کرد: نقش شهروندان در امنیت روانی در شرایط جنگ بسیار کلیدی و چندبُعدی است. در چنین شرایط بحرانی، امنیت روانی نه‌تنها بر عملکرد فردی بلکه بر انسجام اجتماعی و مقاومت ملی تأثیر مستقیم دارد.
وی افزود: شهروندان در فضای مجازی تنها مصرف‌کننده اطلاعات نیستند؛ بلکه به دلیل امکان تولید و بازنشر محتوا، نقش فعال و تعیین‌کننده‌ای دارند. اصطلاحاً به این افراد «انسان رسانه» اطلاق می‌شود، به عبارت دیگر، هر فرد نقش یک رسانه را ایفا می‌کند و فرآیند ارتباط و انتقال پیام را از طریق کانال‌های مختلف به عهده دارد به همین دلیل، آموزش سواد رسانه‌ای برای شهروندان اهمیت حیاتی دارد تا بتوانند مسئولانه رفتار کرده و از تبدیل شدن به بازیگران ناخواسته جرایم جلوگیری کنند.
اکبرزاده ادامه داد: پیامدهای تبدیل شدن مخاطب به بازیگر ناخواسته جرایم به این مفهوم است، زمانی که کاربران فضای مجازی بدون دانش و آگاهی کافی به تولید، انتشار یا بازنشر محتوای مخرب می‌پردازند، ممکن است به صورت ناخواسته در فرآیند ارتکاب جرایم علیه امنیت کشور مشارکت داشته باشند. این وضعیت باعث تضعیف امنیت ملی، کاهش اعتماد عمومی و افزایش پیچیدگی‌های نظارتی می‌شود.
عضو مرکز وکلای قوه قضائیه گفت: شایان ذکر است که در حقوق کیفری، هر فرد نسبت به رفتار و پیامدهای آن مسئول است، حتی اگر انگیزه مجرمانه نداشته باشد. به‌ویژه در فضای مجازی، بازنشر یک شایعه، افشای اطلاعات یا تبلیغ محتوای دشمن می‌تواند جرم تلقی شود.
وی افزود: به طور مثال، ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی نشر اکاذیب با هدف تشویش اذهان عمومی را جرم دانسته است. (حتی در صورت نبود نیت مخرب)
اکبرزاده در ادامه گفت: همچنین ارسال صوت، فیلم و عکس به گروه‌ها یا سازمان‌های خارجی یا معاند یا اشخاص معاند مرتبط با آنها، می‌تواند مشمول مجازات‌های مختلفی از جمله مجازات‌های مربوط به جاسوسی، اقدام علیه امنیت ملی، همکاری با دشمن، و یا انتشار محتوای مجرمانه باشد. این مجازات‌ها در قوانین مختلفی از جمله قانون مجازات اسلامی و قانون جرایم رایانه‌ای پیش‌بینی شده‌اند.
این پژوهشگر رسانه در پایان تصریح کرد: در نتیجه بی‌توجهی به سواد رسانه‌ای، مخاطبان فضای مجازی را از نقش صرف مصرف‌کننده به بازیگر فعال جرایم علیه امنیت کشور تبدیل می‌کند. این امر می‌تواند تبعات حقوقی، اجتماعی و روان‌شناختی گسترده‌ای داشته باشد. برای مقابله با این تهدید، آموزش و ترویج سواد رسانه‌ای در سطح جامعه باید به صورت جدی دنبال شود.
مهدیه حسن نائینی
