محمدامین فرج اللهی پژوهشگر و نویسنده فیلمنامه مستند «تفسیر و تفنگ» در گفتگو با خبر یار درباره چرایی و چگونگی نوشتن فیلمنامه این اثر بیان کرد: گروهک فرقان یکی از پروژه‌های پژوهشی من بود که چند سال پیش برای مرکز اسناد انقلاب اسلامی انجام دادم ولی تبدیل به کتاب نشد اما منجر به یکسری تولیدات پیرامونی و پژوهشی درباره این گروهک شد.
وی ادامه داد: علیرغم اینکه در تاریخ انقلاب اسلامی درباره این گروهک صحبت شده است اما روایت جامع و دقیقی درباره اش وجود ندارد و صرفاً چند کتاب در این مورد نوشته شده است. این اقدامات در زمانه خلأ روایت، قدم‌های خوبی بوده‌اند اما برای امروز روایتی جامع وجود نداشت. در نتیجه وقتی این نیاز را احساس کردیم به این نتیجه رسیدیم که اگر این اطلاعات در فضای مستند به مردم داده شود حتماً مخاطب بیشتر و بهتری نسبت به کتاب که مخاطب محدودتر و نخبگانی تری دارد، پیدا می‌کند.
فرج اللهی همچنین اظهار کرد: چون کارم پژوهش است هر بار گروه، اتفاق و شخصیتی جلوی راهم قرار می‌گیرد. فرقان هم یکی از موضوعاتی بود که نظرم را جلب کرد. در مسیر ساخت این مستند یک سابقه پژوهشی از قبل داشتیم و حتی با افرادی که در مستند هستند و با آنان مصاحبه می‌شود قبلاً و به واسطه همان کار پژوهشی ارتباط گرفته شده بود. زمانی که دیدیم هم محتوای پژوهشی و هم افراد در دسترس قرار دارند آن را به مستندی تبدیل کردیم تا حیطه مخاطب آن عمومی و گسترده شود.
وی در پاسخ به این پرسش که چه مدت زمانی صرف پژوهش این مستند شد، گفت: چیزی حدود ۲ سال کار پژوهشی در مورد این مستند صورت گرفته است. متن منشورات فرقان خوانده شده و نیز اعترافات و پرونده‌های بعد از دستگیری اعضای فرقان مطالعه شده است؛ ضمن اینکه گفتگوهایی با دست اندرکاران پرونده فرقان داشته‌ایم و با ۶ نفر از توابین این پرونده خارج از مستند و برای پژوهش این اثر صحبت کرده‌ایم؛ کسانی که چند سال با اکبر گودرزی بوده‌اند و حتی یکی از این افراد اگر دقت نظر شهید لاجوردی نبود اعدام می‌شد اما بخشیده می‌شود.
فیلمنامه نویس «تفسیر و تفنگ» در توضیح چالش‌های ساخت این مستند بیان کرد: صحبت با بچه‌های تواب فرقان بسیار سخت بود. برخلاف توابین منافقین، توابین فرقان کسانی هستند که آن زمان سن‌شان هم کم بوده است و واقعاً توبه کرده‌اند و به عناصر مفید اجتماع بدل شده‌اند. در این افراد از مقام‌های قضائی میانی کشور تا پزشک و بازاری هست و برخلاف منافقین که شناخته شده‌اند و دیگران از گذشته شأن خبر دارند در مورد فرقانی‌ها دیگران از سابقه زندگی شأن خبر ندارند و بر این اساس وقتی به سراغشان می روید سخت راضی به صحبت می‌شوند. با تمام این تفاسیر و مشکلات ما موفق شدیم که با ۶ نفر از افراد رده دار این گروهک صحبت کنیم.
وی افزود: البته اعتمادسازی برای صحبت کردن این آدم‌ها هم خود فرایند زمان‌بری بود. گاهی لازم است که هفته‌ها تلاش کنید تا با کسی ارتباط بگیرید و تازه آن فرد راضی شود که با او صحبت کنید و او لطف کند دیگری را معرفی کند و این مسیری بود که اگرچه فرسایشی اما با صبر آن را طی کردیم.
پژوهشگر مستند «تفسیر و تفنگ» یادآور شد: مشتاق بودیم تا در خدمت توابین گروهک فرقان باشیم؛ حتی به این شکل که چهره آنها مشخص نشود و صدایشان را تغییر دهیم. اصرار هم کردیم اما دوستان با توجه به ملاحظاتشان (به این دلیل که مثلاً فرد جز پدر و مادر یا همسرش کسی از پیشینه اش خبری نداشت) نخواستند که همکاری کنند.
فرج اللهی همچنین اشاره کرد: فرقان علیرغم پیچیدگی‌ای که از خودش در تاریخ نشان می‌دهد و اولین گروهی است که وارد فعالیت تروریستی علیه جمهوری اسلامی شده است، ماهیت ساده ای دارد. اینها گروهی هستند که نه از جایی خط می‌گیرند و نه به جایی وصل هستند و حلقه فکری بسته‌ای دارند که دست به اسلحه می‌برند. در واقع حاصل جهالت محض هستند.
وی درباره سندی که از سفارت آمریکا کشف شده و در مستند درباره اش گمانه زنی می‌شود، گفت: آن سند مبهم است و رمزگشایی نشده و در مستند گفته می‌شود که وقتی سراغ طرف آمریکایی می‌روند او هم درباره اش صحبت نمی‌کند و عملاً به نتیجه نمی‌رسد. واقعیت این است که چون آن سند متعلق به بخش سیاسی سفارت آمریکاست و نه بخش اطلاعاتی (سیا) دال بر ارتباط پنهان فرقان با جایی نیست و چیزی را به ما اثبات نمی‌کند.
محمد امین فرج اللهی درباره اینکه چرا باید «تفسیر و تفنگ» را دید، بیان کرد: مخاطب با تماشای این مستند متوجه می‌شود که اولین و مهمترین ترورهای دهه ۶۰ را چه گروهی رقم زده است؛ شاید خیلی از مخاطبان با اسامی آشنا نباشند اما همه اسم شهید مطهری یا شهید مفتح به گوششان خورده است و شاید تصور شود که این ترورها مانند بسیاری دیگر از خراب کاری‌ها از سوی منافقین صورت گرفته است اما این گونه نیست و این مستند به شما می‌گوید کار چه کسانی بود. مستند در مورد گروهی تروریستی صحبت می‌کند که در تاریخ جمهوری اسلامی کمتر درباره اش صحبت شده است و ناگفته‌های مهمی را بازگو می‌کند.
مستند «تفسیر و تفنگ» به نویسندگی محمدامین فرج‌الهی، کارگردانی مشترک سید حسین امام‌جمعه و رضا ایروانی روز چهارشنبه ۲۱ آذر در سالن ۵ پردیس سینمایی چارسو در هجدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» به نمایش در خواهد آمد.
ندا زنگینه
