به گزارش خبر یار ، نشست علمی با عنوان «نقش راویان زیدی در روایات مهدوی با محوریت منابع حدیث شیعه تا قرن پنجم» به همت پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با ارائه سید علی موسوی نژاد عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب روز سه شنبه ۸ آبان ماه ۱۴۰۳ در تالار شهید سلیمانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.
در این نشست سید علی موسوی نژاد اظهار داشت: تعریفی از نظام امامت در اندیشه زیدیه پرداختند که از نگاه آرمانی تشیع دوازده امامی به دور بوده و تنها مبتنی بر مسئله جهاد و قیام است. به مسئله شمارش ائمه در نزد زیدیه اشاره کردند که همه آنان بر سه امام نخست شیعیان به عنوان امام اتفاق نظر دارند اما درباره ائمه بعدی بعد از قیام زید اختلافاتی وجود دارد. زیدیه را به عنوان یک جریان فکری باید تعریف کرد که بر سر یک گفتمان سیاسی خاص شکل گرفت اما بعدها این دانشمندان حدیث بودند که ائمه زیدیه را به دنبال خود کشاندند و این نهضت فکری سیاسی به یک فرقه مبدل شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان مذاهب گفت: زیدیه می‌توان یک زیدی دانست. از همین رو در جریان زیدیه حتی از افرادی مانند ابو حنیفه نام برده می‌شود تنها به خاطر آنکه او از خط قیام زید حمایت کرده است. در منابع تاریخی و حدیثی گزارش‌هایی وجود دارد که زید بن علی و به دنبال آن نفس زکیه مباحث مهدویتی حول آنان شکل گرفته است. مثلاً با شروع قیام زیدبن علی اندیشه قائم که همواره با قیام دنبال می‌شود پررنگ گردید. از این رو می‌توان به برخی از موضوعاتی که حاوی قیام و جهاد است در باب برخی از نشانه‌های ظهور و یا قیام‌های ابتدایی قائم استناد جست. در جریان نفس زکیه این نوع گزارش‌ها بیشتر به چشم می‌آید و به دنبال آن نام گزاری های امامان زیدی به مهدی و منصور در همین رویکرد تعریف می‌شود.
وی افزود: از نکات مهم و قابل توجه در باب مهدویت زیدیه آنکه در تفکر آنان مهدویتی اعتبار دارد که بتوان از آن برداشت امروزی کرد آنان به دنبال مهدویت نقد بودند نه مهدویتی که در آینده شکل خواهد کرفت. بر همین اساس در برخی منابع نگاه تطبیق گرایی وجود دارد که بعد از سه امام اول شیعیان چهارمین نفر به عنوان قائم پایانی همان زید شناخته می‌شود و با شهادت زید این خط قائمیت ادامه داشته است.
استاد موسوی نژاد گفت: در جریان زیدیه در ابتدا می‌توان یک خط حدیثی پر رنگ متصور بود اما با گرایش به معتزله کم کم این خط نحیف گردید و از احادیث فاصله گرفتند. اما بخش‌های حدیثی آنان دارای راویان متعددی بودند که برخی مشهور بودند که در میراث حدیثی شیعه حضور دارند. از محدثان نسل اول آنان مانند ابی جارود زیاد بن منذر تا محدثان نسل سوم مانند احمد بن محمد بن سعید که خود ناقل میراث شیعه بوده است می‌توان نام برد. دراین دادو ستدهای علمی بین گروه امامیه و زیدیه باید مراقب بود که راویان امامی، زیدی و یا زیدی تبدیل به امامی نشوند چرا که اشتراکات بین زیدیه و امامی وجود دارد مانند مسئله فدک، اثبات امامت امام علی.
از نکات دیگر در باب راویان و روایات زیدیه توجه به مراکز حدیثی آنان است. منطقه کوفه و ری دو منطقه‌ای هستند که گفتمان علمی آنان شکل گرفت و میراث مکتوب آنها منتشر شد.
سیده فاطمه سادات کیایی
