خبر یار – گروه هنر – علیرضا سعیدی: عرصه تولید آثار موسیقایی مرتبط با مضامین و رویدادهای مذهبی و اعتقادی همواره جزو پرطرفدارترین و در عین حال پرچالش‌ترین عرصه‌های فرهنگی هنری کشورمان بوده است که طی سال‌های متمادی دوشادوش سایر فعالیت‌های فرهنگی هنری مرتبط با این موضوع مورد توجه مخاطبان و هنرمندان قرار گرفته است.
تولیدات این حوزه اگر چه همواره در معرض اتهام‌های فراوان از جمله «سفارشی بودن» قرار داشته‌اند اما به دلیل حس و حال موجود در آنها که برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر بسیاری از مخاطبان بالقوه است، در اغلب موارد فعالیت در این حوزه را با استقبال هنرمندان مواجه کرده است.
همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا (ع) بر آن شدیم تا نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف مرتبط با قیام عاشورا در کشورمان در قالب‌های گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم. در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و می‌گیرد، صرفاً مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سال‌های دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شده‌اند. آثاری که طبیعتاً برخی از آنها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بوده‌اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه بوده‌اند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل‌بستگان اباعبدالله (ع) است.
در بیست و یکمین قسمت از سلسله گزارش‌های «روایت مهر از نواهای عاشورایی» که همچون دوره‌های گذشته طی ایام محرم و صفر پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد، به سراغ آلبوم «دوشنبه کربلا» با صدای دولتمند خالف رفتیم که آذر ماه سال ۱۳۹۳ توسط سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران همزمان با فرا رسیدن ایام اربعین حسینی در دسترس مخاطبان قرار گرفت. مجموعه‌ای که به واسطه حضور این هنرمند ارزنده موسیقی کشور تاجیکستان که طی دهه‌های اخیر علاوه بر محبوبیت در کشور خود، میان مخاطبان دیگر کشورهای منطقه نیز مورد توجه قرار گرفته، شرایطی را پیش روی شنوندگان قرار داد، که توانست به عنوان یک اثر بینافرهنگی با موضوع شهادت حضرت سیدالشهدا به ویژه راه پیمایی با شکوه اربعین معرفی شود.
دولتمند خالف از جمله هنرمندان پیشگام موسیقی کشور تاجیکستان محسوب می‌شود که علاوه بر کسب آموزش‌های مرتبط با خوانندگی و نوازندگی موسیقی دانش آموخته مدرسه موسیقی و دانشگاه هنر تاجیکستان است. این خواننده و نوازندگی تاجیکی در بیشتر آثار خود از اشعار مولانا بهره برده و علاوه بر خوانندگی در نواختن سازهایی چون قیچک، دوتار و رباب مهارت داشته و هم اکنون نیز به عنوان مدرس در دانشگاه‌ها و گرچه تا به امروز مجموعه‌ها و آلبوم‌های متعددی از موسیقی مرتبط با مضامین عاشورایی در بخش‌ها و سبک‌ها و گونه‌های مختلف موسیقایی پیش روی مخاطبان قرار گرفته، اما انتشار آثاری که هنرمندانش به نوعی در جغرافیایی غیر از ایران زندگی می‌کنند، می‌تواند دربرگیرنده ابعاد فرهنگی و اجتماعی متعددی در ارتباط با عزاداری حضرت سیدالشهدا باشد مراکز آموزشی کشور تاجیکستان مشغول به فعالیت است. از مهمترین آثار او هم می‌توان به «بوم»، «بهار آمد»، «شاه پناهم بده»، «دور مشو» و آثار شاخص دیگر اشاره کرد.
گرچه تا به امروز مجموعه‌ها و آلبوم‌های متعددی از موسیقی مرتبط با مضامین عاشورایی در بخش‌ها و سبک‌ها و گونه‌های مختلف موسیقایی پیش روی مخاطبان قرار گرفته، اما انتشار آثاری که هنرمندانش به نوعی در جغرافیایی غیر از ایران زندگی می‌کنند، می‌تواند دربرگیرنده ابعاد فرهنگی و اجتماعی متعددی در ارتباط با عزاداری حضرت سیدالشهدا باشد و عظمت این رویداد را از پس پرده یک فعالیت هنری مانند موسیقی با جلوه زیباتری نمایان کند. شرایطی که هنرمندانی چون دولتمند خالف طی سال‌های اخیر به خوبی ثابت کرده‌اند که می‌توانند از پس اجرای آن برآیند و چارچوبی را پیش روی شنوندگان قرار دهند که اصلاً هم ربطی به مرزهای جغرافیایی نداشته و می‌تواند موجب شنیدن نواها و نغمه‌های شود که علاوه بر تفاوت‌های موسیقایی از حس و حال کمتر تجربه شده و دلنشینی نیز برخوردار است.
شرایطی که یکی از جلوه‌های آن آلبوم «دوشنبه کربلا» بود و اگرچه با کلید واژه سفارشی بودن ممزوج پیدا کرد، اما توانست خود را در ردیف آثار فاخری قرار دهد که هم موسیقی اش و هم محتوایش حرف‌های زیادی برای گفتن از عظمت حضرت سیدالشهدا و کرامت ایام سوگواری شهادت ایشان به ویژه اربعین حسینی دارد.
دست‌اندرکاران تولید آلبوم «دوشنبه کربلا» در توضیح این آلبوم نوشته بودند: «داستان پرآب چشم کربلا، همان قصه عشق است که از هر زبانی شنیده می‌شود، نامکرر است. خون خدا، چون چشمه اشک عاشقانش، جغرافیا را در می‌نوردد و تاریخ را سیراب می‌کند؛ گا ه واژه می‌شود در شعر؛ گاه نوا می‌شود در ساز و گاه نغمه می‌شود بر لب، اقیانوس ناآرام نام حسین (ع) از نینوا سرچشمه می‌گیرد. در ایران با خون سیاوش می‌آمیزد و سرانجام در مدینه جان بار می‌افکند.
فارسی و تازی و شرقی و غربی، هریک به زبان خود، پرده از جمال جمیل راز ثارالله بر می‌دارند. اینک این شیفته فرهنگ عاشوراست که به لحن و ادب تاجیکان، از خورشید به خون در نشسته کربلا می‌گوید. دولتمند خالف تاجیک. آواز او یادمان پیوستگی معنوی فارسی زبانان و نشان هویت دینمدار ایشان است و این بار روایت آن دوشنبه خونبار را از گلوی نوحه خوان مردی از شهر دوشنبه، همسایه فرهنگی مان می‌شنویم.»
آلبوم «دوشنبه کربلا» که توسط سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران پیش روی مخاطبان قرار گرفت، دربرگیرنده ۱۲ قطعه موسیقایی با نام‌های «هنگام محرم شد و هنگام عزا» با شعر علیرضا قزوه، «قیامت در زمین کربلا شد» بر اساس ترانه‌های فولکلوریک کشور تاجیکستان، «کربلایی کربلایی کربلا» با شعر مولانا، «ای قوم در این عزا بگریید» با شعر سیف فرغانی، «برای خاطرم غم آفریدند» با شعر بی دل دهلوی، «نیزه را سرور من بستر راحت کردی» با شعر محمد علی عجمی، «شاه حسینم» بر اساس ترانه‌های فوکلوریک تاجیکی، «بوی خوش تو هر که ز باد صبا شنید» با شعر حافظ، «یک حکایت دارم از رسول» بر اساس ترانه‌های فولکلوریک تاجیکی و قطعات سازی و آوازی دیگر بود که آذرماه سال ۱۳۹۳ مصادف با ایام اربعین حضرت سیدالشهدا در قالب یک مراسم رونمایی با حضور حجت الاسلام شهاب مرادی رییس وقت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، حمیدرضا نوربخش مدیر عامل خانه موسیقی، علی شبستری رئیس وقت هیئت مدیره انجمن دوستی ایران و تاجیکستان، طاهر شریفی رایزن فرهنگی وقت سفارت تاجیکستان در ایران، علیرضا قزوه شاعر و معاونان و مدیران سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران منتشر شد.
حجت الاسلام شهاب مرادی در آیین رونمایی از این آلبوم عاشورایی بود که ضمن بیان تجربیات خود از سفر به تاجیکستان و لزوم آشنایی مردم ایران با فرهنگ این کشور همزبان گفت: با تجربه‌ای که در سفر به تاجیکستان دارم احساس می‌کنم که لازم است هر ایرانی تاجیکستان را ببیند چرا که ایران و تاجیکستان از یک فرهنگند. به هر حال خطوط جغرافیایی امت‌ها را از هم جدا نمی‌کند. امت اسلامی یکپارچه و یک خانواده است. شما در معاشرت با مردم تاجیکستان و دیدن عفت و پاکی آنها تصور می‌کنید که هیچ بدی و هیچ انسان بدی در بین آنها نیست چرا که این مردم پاک و زلال و دوست داشتنی هستند.
وی در این مراسم بود که با قدردانی از علیرضا قزوه به دلیل پیشنهاد و معرفی هنر دولتمند خالف خواننده آلبوم «کربلا دوشنبه» افزود: نام این آلبوم به ارتباط بین دوشنبه و عاشورا اشاره دارد؛ دوشنبه روز عزیزی در ایران است، شنبه روز رسول خدا، یکشنبه روز حضرت امام علی (ع) و صدیقه طاهره و دوشنبه روز امام حسن (ع) و امام حسین (ع) است.
علیرضا قزوه هم در آیین رونمایی این اثر موسیقایی بود که ضمن قدردانی از انتشار آثاری اینچنین در حوزه موسیقی عاشورایی گفته بود: دولتمند خالف گردآورنده این آلبوم موسیقی دارای صدا و آواز بسیار خوبی است. او از لهجه تاجیکی مهربانی برخوردار است. مردم تاجیکستان دولتمند خلف را سفیر فرهنگی و سیاسی این کشور می‌دانند. او در تاجیکستان بسیار شاخته شده است و مردم ایران نیز بارها صدای او را شنیده‌اند.
این شاعر که به نوعی معرف تولید پروژه «دوشنبه کربلا» در کشورمان بود، در این مراسم بود که درباره ایده اجرای پروژه بیان کرد: در سفری که با تاجیکستان داشتم از دولتمند خالف درخواست کردم تا آلبوم مستقلی پیرامون کربلا تولید کند که او هم آن را پذیرفت. از سفری که به این کشور داشتم و جلسه‌ای که پیرامون انتشار این آلبوم موسیقی داشتیم کار در نهایت یک هفته‌ای در این کشور ثبت شد و مقدمات انجام این پروژه آغاز شد. انتشار این آلبوم به خوبی نشان داد که امام حسین (ع) متعلق به همه مردم جهان است. پیش بینی می‌کنم که مردم استقبال بسیار خوبی از این آلبوم کنند.
علی اشرف مجتهد شبستری رئیس هیئت مدیره انجمن دوستی ایران و تاجیکستان و سفیر اسبق ایران در تاجیکستان نیز در مراسم رونمایی از آلبوم «دوشنبه کربلا» گفته بود: خوانندگی در تاجیکستان عرفانی است و در آنجا، به خوانندگان حافظ می‌گویند که عموماً اشعار عارفانه می‌خوانند. من واسطه سفرهای مختلفی که به این کشور داشتم، خاطرات زیادی از تاجیکستان دارم که به صورت کتاب به زودی منتشر خواهد شد. تاجیکستان که زیر یوغ شوروی بوده، با چنگ و دندان توانسته فرهنگ غنی خود را نگه دارد. بار سنگینی نسبت به تاجیکستان بر دوش ماست و بعد از فروپاشی شوروی، وظیفه شرعی و ملی مردم ایران است که به این کشور کمک کنیم و آنها نیازمند کتاب‌ها و فرهنگ ما هستند.
رئیس هیئت مدیره انجمن دوستی ایران و تاجیکستان با اشاره به علاقه مردم این کشور به اهل بیت (ع) گفت: من از مردم این کشور شنیدم که در زمان شوروی، در زیرزمین‌ها به صورت مخفیانه عزاداری می شده و یک نفر همیشه مواظب نیروهای کمونیست بوده تا مبادا مشکلی در عزاداری‌ها بوجود بیاید. مردم این کشور احترام زیادی به ابا عبدالله و اهل بیت دارند به شکلی که اگر دوقلوی پسر به دنیا بیاورند، حتماً اسم آنها را حسن و حسین می‌گذارند و اگر دوقلویشان دختر باشد، نام آنها را فاطمه و زهرا می‌گذراند.
به هر حال آلبوم «دوشنبه کربلا» یکی از آثار بینا فرهنگی در حوزه موسیقی است که به واسطه نام نامی حضرت سیدالشهدا در قالب یک پروژه بین المللی پیش روی مخاطبان ایرانی قرار گرفت. پروژه‌ای که اگرچه طی سال‌های اخیر به دلیل شرایط اقتصادی دیگر نمی‌تواند در حوزه‌های مارکتینگ موسیقی شرایط موثری را تجربه کند، اما قطعاً دربرگیرنده ابعاد فرهنگی است که می‌توان آن را در زمره آثار شاخص موسیقی عاشورایی قرار داد.
برای دانلود کربلا خوانی با صدای دولتمند خالف اینجا را کلیک کنید.
علیرضا سعیدی
